Κατανοώντας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του COVID

Με την διάθεση των εμβολίων και το τέλος των lockdowns, πολλοί πίστεψαν ότι οι επιπτώσεις του COVID 19 στις κοινωνίες τελειώνουν και επιστρέφουμε στην προηγούμενη κανονικότητα. Στην πραγματικότητα ζούμε την δεκαετία του COVID. Οι κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές επιπτώσεις της πανδημίας θα σκιάζουν για την επόμενη δεκαετία, ίσως και περισσότερο, τον πλανήτη. Όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε αυτό, τόσο πιο αποτελεσματικά θα μπορέσουμε να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα που προέκυψαν και να δημιουργήσουμε μία νέα λειτουργική πραγματικότητα που θα μας οδηγήσει στην ευημερία και την ανάπτυξη. 

 

Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν λόγω της πανδημίας, μας εμπόδισαν να δούμε φίλους, και να κάνουμε ταξίδια. Αυτοί πρόκειται να εξαλειφθούν με την άρση των αυστηρών lockdown. Ωστόσο οι βαθύτερες επιπτώσεις στην κοινωνία, την οικονομία, την εργασία θα συνεχίσουν να υπάρχουν για τα επόμενα χρόνια. Για την Ελλάδα που βρίσκεται ήδη 10 χρόνια σε οικονομική κρίση, οι επιπτώσεις της πανδημίας θα είναι σφοδρότερες από άλλες οικονομικά πιο δυνατές χώρες, αφού διαθέτει πιο εξασθενημένα εργαλεία για την οικονομική και κοινωνική της αναζωογόνηση. Η πανδημία αναμένεται να παίξει ένα καταλυτικό ρόλο στην διαμόρφωση της κοινωνίας, της κουλτούρα και της οικονομίας (ενδεχομένως και της δημοκρατίας) τα επόμενα χρόνια στην χώρα μας. 

 

Στην έρευνα της Βρετανικής Ακαδημίας, που διεξάχθηκε για την Μ.Βρετανία, μελέτησε τις επιπτώσεις της πανδημίας σε τρία επίπεδα. 

 

Η έρευνα προσπάθησε να επικεντρωθεί στις επιπτώσεις της πανδημίας, ωστόσο κατή την διεξαγωγή της διαπιστώθηκε ότι αυτή συντέλεσε και στην επιτάχυνση τάσεων που προϋπήρχαν αυτής. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις που προέκυψαν από την έρευνα προσδιορίζονται στις εξής: 
 

Αναγκάστηκαν να οργανωθούν καλύτερα για να αντιμετωπίσουν τις τοπικές (ανθρωπιστικές κυρίως) ανάγκες που προέκυψαν από την πανδημία τοπικά. Ωστόσο όλες οι κοινότητες δεν παρουσίασαν την ίδια αποτελεσματικότητα, εξαιτίας των ανισοτήτων στις υποδομές και στην συνοχή των πολιτών. Οι κοινότητες συντονίζονται και αντιδρούν στις αρνητικές επιδράσεις της πανδημίας, παίρνουν τοπικά μέτρα προστασίας, και επικεντρώνονται στις τοπικές ανάγκες. Οι επιχειρήσεις επίσης στηρίζονται, πλέον, περισσότερο στην τοπική αγορά.
 

Προέρχεται από μη ορθολογικές δράσεις στην αντιμετώπιση της πανδημίας, δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας και αποτελεί μία πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η έλλειψη εμπιστοσύνης μπορεί να προκαλέσει κινητοποίηση της κοινωνικής δράσης και διεκδίκηση αιτημάτων για καλύτερη και ευρύτερη κοινωνική υγεία. 
 

Ακόμη κι αν η στρατηγική της κυβέρνησης για την πανδημία είναι ενιαία, η πανδημία δεν αντιμετωπίζεται με τα ίδια εργαλεία σε όλη την επικράτεια. Οι ανισότητες προσδιορίζονται στις δομές υγείας, στην πυκνότητα και την ποιότητα ζωής του τοπικού πληθυσμού, στις μεταφορές και τις λοιπές δημόσιες δομές, την εκβιομηχανοποίηση ή την τουριστικοποίηση της περιοχής, την τοπική κουλτούρα και την νοοτροπία στην τήρηση των μέτρων κλπ. Η κάθε κοινότητα καλείται να οργανωθεί αυτόνομα, να αναπτύξει μια κοινωνική αλληλεγγύη και δράση που να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες συνθήκες για την επίτευξη του κοινού στόχου. Οι τοπικές επιχειρήσεις μπορούν να παίξουν ένα πολύ σημαντικό και χρήσιμο ρόλο τόσο για την κοινότητα όσο και για το brand τους. 

Σε συνέχεια με τον προηγούμενο παράγοντα, επιδεινώθηκαν οι ανισότητες ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας με ποιοτικά χαρακτηριστικά και κατά συνέπεια στην υγεία των διαφορετικών ομάδων. Η πανδημία και τα μέτρα που εφαρμόστηκαν με αφορμή αυτήν, δεν επηρέασαν το ίδιο όλες τις ομάδες της κοινωνίας. Οι φτωχές οικογένειες για παράδειγμα, αντιμετώπισαν περισσότερα προβλήματα κατά την διάρκεια του lockdown, ήταν πιο εκτεθειμένοι στον υιό, τόσο συμπιεσμένοι στο κλειστό περιβάλλον του σπιτιού τους όσο και στα μέσα μαζικής μεταφοράς που χρησιμοποιούσαν. Τα παιδιά και οι νέοι έχασαν σημαντικές εμπειρίες με την αποκοπή τους από το σχολικό περιβάλλον, που μεταφράζονται τόσο σε πρακτικές γνώσεις της τυπικής εκπαίδευσης όσο και σε ψυχολογική ολοκλήρωση μέσα από την συναναστροφή τους με τους φίλους τους. Η πανδημία επέδρασε άνισα, σε διαφορετικές ομάδες του πληθυσμού στην ίδια κοινότητα, δημιούργησε διαφορετικές και νέες ανάγκες αλλά και ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις να τις ανακαλύψουν και τις καλύψουν. 
 

Τα μέτρα που παρθήκαν κυρίως με το lockdown και την γενικότερη κοινωνική απομάκρυνση και επαγγελματική αστάθεια δημιούργησαν ψυχικές διαταραχές με άμεση και μακροπρόθεσμη επίδραση στην υγεία των ανθρώπων. Οι επιπτώσεις αυτές θα πρέπει να εντοπιστούν στις διαφορετικές ομάδες και να αντιμετωπιστούν ξεχωριστά μέσα από ένα οργανωμένο σύστημα υγείας και υποστήριξης με μακροπρόθεσμη στόχευση. 

 

Το κλείσιμο των καταστημάτων, η αναστολές εργασίας, η μείωση της ζήτησης σε αρκετούς κλάδους λόγω της πανδημίας και των μέτρων, διατάραξαν δραματικά τους κανόνες της αγοράς. Τα γεγονότα αυτά μείωσαν την ζήτηση, αύξησαν την ανεργία, και επιδείνωσαν την ανασφάλεια των καταναλωτών. Το επιχειρηματικό περιβάλλον άλλαξε σε μεγάλο βαθμό και πολύ γρήγορα, ενισχύθηκαν οι αρνητικοί παράγοντες που προϋπήρχαν στην ελληνική κοινωνία εξαιτίας της κρίσης, και επιβαρύνθηκαν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι με περισσότερη ανασφάλεια. Οι επιπτώσεις αυτές στην οικονομία και την ψυχολογία των ανθρώπων δεν θα εξαφανιστούν με την εμφάνιση του εμβολίου αλλά θα έχουν πιο μακροχρόνιο αντίκτυπο. Οι άνθρωποι είναι ήδη εξαθλιωμένοι από την κρίση και οι επιχειρήσεις το ίδιο. Μερικοί άνθρωποι θα αναγκαστούν αλλάξουν δραστηριότητα και μερικές επιχειρήσεις το ίδιο. Η αγορά ως προς τους παίκτες τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης θα προσπαθήσει να βρει την ισορροπία της στο νέο περιβάλλον που δημιουργείται, και το οποίο θα είναι συνέχεια του παλιού, κουβαλώντας τις αδυναμίες και τα τραύματα, αλλά δεν θα επιστρέψει ποτέ σε εκείνο. 

Η εργασία και το οικιακό εισόδημα θα μειωθεί περισσότερο, στο προβλέψιμο μέλλον. Τα νοικοκυριά έχουν εξαντλήσει τους πόρους τους, στο διάστημα της παύσης της οικονομικής τους δραστηριότητας, αλλά και τα αποθέματα που πιθανόν είχαν. Οι άνθρωποι θα γίνουν πιο εξαρτημένοι από την βοήθεια του κράτους και η διαπραγμάτευση της εργασίας θα αλλάξει την δυναμική και τους όρους της εις βάρος των εργαζόμενων. Ο τρόπος απασχόλησης ήδη έχει επηρεαστεί σε πρακτικό και νομικό επίπεδο. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις θα αντιμετωπίσουν και αυτές παρόμοιο πρόβλημα με τις ανταγωνιστικές τους οι οποίες κατάφεραν να αντιμετωπίσουν ή να ξεπεράσουν τις επιπτώσεις της πανδημίας πιο αποτελεσματικά, και θα προσπαθήσουν να διεκδικήσουν πιο δυναμικά τα νέα ή τα εγκαταλελειμμένα κομμάτια της αγοράς. 
 

Η αδυναμία πρόσβασης στην εκπαιδευτική διαδικασία σε όλα τα επίπεδα θα δημιουργήσει μία γενιά ανθρώπων με υποβαθμισμένες επαγγελματικές ικανότητες στο άμεσο μέλλον. Το γεγονός αυτό θα οξύνει τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και θα αναδείξει ακόμη περισσότερο την ανάγκη για τις ψηφιακές και άλλες σύγχρονες δεξιότητες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις και οι κοινωνίες για να είναι ανταγωνιστικές. Η δυνατότητα της διά βίου μάθησης θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί από την πολιτεία και να γίνει πιο προσβάσιμη και ευέλικτη ώστε να μειώσει αυτή την επίπτωση της πανδημίας στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις. 

 

Πηγή: Βασισμένο στην έρευνα της βρετανικής ακαδημίας :The COVID Decade: understanding the long-term societal impacts of COVID-19